De natuurlijke behoefte om fysieke en emotionele nabijheid van anderen te zoeken en voor elkaar te zorgen noemen we hechting. In onze kindertijd was hechting van levensbelang. Zonder betrouwbare volwassenen die voor je wilden zorgen en zonder jouw impuls om dichtbij je verzorgers te willen zijn, had je het als baby geen dag overleeft.
Blauwdruk voor latere relaties
Onze vroegste hechtingsrelaties vormen de blauwdruk voor hoe we met al onze latere relaties omgaan. Ze beïnvloeden onze omgang met echtgenoten, partners, werkgevers, vrienden en collega’s, en alle aspecten van ons persoonlijke leven, werkleven, sociale leven en zelfs politieke leven.
Authenticiteit
Onze andere primaire behoefte is authenticiteit, het vermogen om vanuit zelfkennis vorm te geven aan je leven. Dit doen we door gevoelens te herkennen als ze opkomen, onderliggende behoeften te erkennen en deze te gebruiken om je weg te vinden.
Een gezond zelfbewustzijn wil overigens niet zeggen dat je niet om anderen geeft of dat je niet beïnvloed kunt worden.
Waar het bij authenticiteit om gaat is dat je zelf zeggenschap ervaart en sturing aan je leven geeft en je niet laten leiden door verwachtingen die van buitenaf zijn opgelegd.
Gehechtheid vs Authenticiteit
In de eerste levensfase is hechting het allerbelangrijkst. Wanneer een kind moet kiezen tussen ‘mijn gevoelens verbergen en daardoor de basiszorg krijgen die ik nodig heb’ en ‘mezelf zijn zonder die basiszorg’, kiest het kind altijd voor de eerste optie.
Een kind ervaart onvoorwaardelijke acceptatie van zijn verzorgers wanneer het weet dat ‘je de liefde en aandacht krijgt die je nodig hebt, ook al doe je dingen verkeerd en ook al ben je gewoon jezelf zonder daarvoor iets bijzonders te doen’.
Delen van jezelf verbergen
Kinderen ervaren echter regelmatig dat bepaalde aspecten van hen wel aanvaardbaar zijn en andere niet. De door een ouder vanuit ergernis gemaakte opmerking 'brave kinderen schreeuwen niet' kan de onbedoeld als dreiging ervaren worden, namelijk: 'van boze kinderen wordt niet gehouden'.
Aardig zijn (lees: je boosheid wegstoppen) en braaf je best doen om door je ouders geaccepteerd te worden kan voor een kind de manier worden om de hechting veilig te stellen. De overtuiging dat ‘ik alleen maar geliefd ben als ik goed m’n best doe en m’n boosheid wegstop’ wordt zo verinnerlijkt.
Compensatiegedrag
De concessies ten opzichte van onze authenticiteit die tijdens onze kindertijd noodzakelijk waren om de hechting met onze verzorgers overeind te houden kunnen tijdens ons latere leven leiden tot compensatiegedrag.
Voorbeelden van compensatiegedrag zijn jezelf (extra) fysiek aantrekkelijk maken of prestatiegerichtheid. Of drang ontwikkelen om je overdreven sympathiek of charmant te gedragen. Als je niet het gevoel hebt gehad dat je belangrijk was gedurende je kindertijd, kun je je ontwikkelen tot iemand die dwangmatige gericht is op het naar de zin maken van de ander.
Tijdelijke oplossing
De verlichting die we met ons compensatiegedrag kopen werkt slechts tijdelijk: we willen ons steeds opnieuw geliefd, gewaardeerd of geaccepteerd voelen. De analogie met verslaving klopt fysiologisch gezien, want een deel van de hersenstoffen die hierbij vrijkomen, zijn onze eigen opiaten zoals endorfinen.
De tijdelijke endorfinekick van waardering, goedkeuring of succes kan de pijn van de ‘oerwond’ echter niet blijvend wegnemen. Daarom blijven we zoeken naar bronnen van vluchtige verlichting, en ervaar je dat je gedrag moeilijk te veranderen is.
Problemen met verbinden
Vastzitten in een patroon van compensatiegedrag heeft nog meer gevolgen. Je handelt namelijk vanuit een aanpassing op wie je echt bent, vanuit een soort pseudo-zelf.
De ontkoppeling tussen authentieke zelf en je pseudo-zelf kan een stoorzender worden in het aangaan van emotionele verbindingen als volwassene. Hiervoor is het namelijk noodzamelijk om je authentieke zelf voldoende te tonen.
Geforceerd gedrag
Een ander probleem is dat compensatiegedrag vermoeiender is dan gewoon jezelf zijn, het kost enorm veel moeite om iets vol te houden wat je niet bent. Op de lange duur houdt het ook geen stand, want het kan nooit volledig de neigingen van je ware zelf kunnen verbergen.
Vroeger of later zullen de echte behoeften opborrelen. Als mensen het proces aangaan om meer vanuit hun authentieke zelf te leven, ziet hun leven er daarna daarom vaak een stuk lichter en levendiger uit.
Herken je jezelf en wil je weten hoe therapie kan helpen om gevoelens van eenzaamheid te verminderen, neem dan contact op voor een kosteloze kennismaking.